SİRKÜLER: 2008/47        08.04.2008

Konu : İşverenlerin, çalışanları için ödedikleri özel sağlık sigortası primleri ile bireysel emeklilik katkı paylarının, sigorta prim matrahına dahil edilmesi konusunda son gelişmeler.
Özet :  506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 77. maddesinde sigorta primine esas ücretin hesaplanması sırasında, hangi ödemelerin bu hesaplamaya dahil edileceği sıralanmıştır. Maddenin devamında da “ayni yardım”ların, sigorta priminin hesabına esas tutulacak kazançların aylık tutarının tespitinde nazara alınmayacağı hükme bağlanmıştır.

Kanun’da “ayni yardım”ların sigorta primine tabi tutulmayacağı belirtilmiş olmakla beraber, personele yapılan bazı ödemelerin ayni yardım mı yoksa nakdi yardım mı sayılacağı konusunda tereddütler ortaya çıkabilmektedir. Bu tereddütlerin odak noktasında işverenler tarafından personele yaptırılan özel sigortalar (örneğin sağlık sigortaları) dolayısıyla ödenen primler ile yine personel adına bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları yer almaktadır.

Son günlerde Sosyal Sigortalar Kurumu Müfettişleri tarafından konuya ilişkin incelemeler yapıldığı bilinmektedir. Bu incelemelerde, kurum tarafından personel adına ödenen sağlık sigortası primlerinin sigorta prim matrahına dahil edilmediğinin tespit edilmesi durumunda, uygulamanın eleştirildiği görülmektedir.

Ücreti SSK tavanı altında kalan ücretliler için ödenen sağlık sigorta primi ve bireysel emeklilik katkı paylarının sigorta prim matrahına dahil edilmesi gerektiği savıyla eleştirilmesi durumunda, bu ödemelerin “ayni yardım” niteliğinde olduğundan hareketle, konunun yargıya intikal ettirilebileceği kanaatindeyiz. Özellikle bağlı bulunulan sigorta müdürlüğünden yazılı görüş alarak bu görüş çerçevesinde uygulama yapanların, yargı aşamasında şanslarının daha yüksek olacağını düşünüyoruz.

Herhangi bir erteleme olmazsa 01.06.2008 tarihinde yürülüğe girecek olan 5510 sayılı "Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu"nun 80. maddesi ile sözü edilen tereddütler ortadan kaldırılmaktadır. Bu madde uyarınca işverenler tarafından çalışanlar için ödenen özel sağlık sigorta primi ve bireysel emekilik katkı paylarının aylık toplamının, asgari ücretin % 30’unu geçmeyen kısmı prime esas kazanca dahil edilmeyecektir.

Ancak bu Kanun değişikliği yürürlüğe girdiği tarihten sonrası için hüküm ifade edeceğinden önceki döneme ilişkin olarak varolan tereddütleri ortadan kaldırması beklenmemelidir.

İşverence Personel Adına Ödenen Sağlık Sigorta Primleri ve Bireysel Emeklilik Katkı Paylarının Yürürlükteki Sosyal Sigorta Mevzuatı Kapsamında Değerlendirilmesi

Sigorta primine esas ücretin hesaplanması sırasında, hangi ödemelerin bu hesaplamaya dahil edileceği 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun (SSK) 77 nci maddesinde belirlenmiştir. Buna göre sigortalılarla işverenlerin bir ay için ödeyecekleri primlerin hesabında;

 a) Sigortalıların o ay için hakettikleri ücretlerin,
b) Prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkaktan sigortalılara o ay içinde ödenenlerin,
c) İdare veya kaza mercilerince verilen karar gereğince (a) ve (b) fıkralarında yazılı kazançlar niteliğinde olmak üzere sigortalılara o ay içinde yapılan ödemelerin,

brüt toplamı esas alınmaktadır.

Maddenin devamında ise ölüm, doğum ve evlenme yardımları, yolluklar, kıdem, ihbar ve kasa tazminatları, aynî yardımlar ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca miktarları yıllar itibariyle belirlenecek yemek, çocuk ve aile zamlarının, sigorta primlerinin hesabına esas tutulacak kazançların aylık tutarının tespitinde nazara alınmayacağı hükmüne yer verilmiştir. Bunların dışında her ne ad altında ödeme yapılırsa yapılsın tüm ödemelerin prime tabi tutulması gerekmektedir.

Ancak, Kanun’da “ayni yardım”ların sigorta primine tabi tutulmayacağı belirtilmiş olmakla beraber, personele yapılan bazı ödemelerin ayni yardım mı yoksa nakdi yardım mı sayılacağı konusunda tereddütler ortaya çıkabilmektedir. Bu tereddütlerin odak noktasında işverenler tarafından personele yaptırılan özel sigortalar (örneğin sağlık sigortaları) yer almakla beraber, bireysel emeklilik sistemine yine personel adına ödenen katkı payları da doğal olarak tartışmanın içerisinde bulunmaktadır.

Bu tür ödemelerin bir ayni yardım niteliğinde olduğu, dolayısıyla sigorta prim matrahına dahil edilmesine gerek olmadığı yönündeki görüşlere karşın, söz konusu ödemelerin matrah dışında bırakılması gerektiğine ilişkin açık bir hüküm olmadığı gerekçesiyle prim matrahına dahil edilmesi gerektiği görüşü de mevcuttur.

Nitekim Sosyal Sigortalar Kurumu Başkanlığı tarafından verilen yazılı görüşte özetle, SSK’nun 77 nci maddesi hükmünü ve 1994 yılında yayımladığı (7) seri numaralı Tebliğde yapılan açıklamaları gerekçe göstererek, işverenlerin çalışanları adına yaptırdıkları özel sağlık sigortaları için yaptıkları prim ödemelerinin sigorta prim matrahına dahil edilmesi ve bunlar üzerinden prim kesintisi yapılması gerektiği belirtilmiştir.

Konuya ilişkin olarak sizlerin bilgilendirilmesi amacıyla 14.04.2005 tarih ve 068 sayılı sirkülerimizde bu tartışmalardan bahsedilmiş ve söz konusu prim ödemelerinin çalışana sağlanan bir ayni yardım olduğu gerekçesi ile, sigorta primi matrahına dahil edilmemesi gerektiğini görüşünde olduğumuz belirtilmiştir. Sirkülerimizde ayrıca, Kurumun yukarıda sözünü ettiğimiz yazılı cevabındaki görüşüne dayanak olarak gösterdiği ve 1994 yılında yayımlanan (7) seri numaralı Tebliğde, prime esas kazancın tespitinde dikkate alınması gerektiği belirtilen unsurların nakit ödemeler olduğunu, oysa özel sağlık sigortası için çalışana bir nakit ödeme yapılmasının söz konusu olmadığı, bunun bir tür “sosyal yardım” olarak kabul edilmesi gerektiğini düşündüğümüz belirtilmiştir.

Sirkülerimizin sonuç bölümünde ise Kurumun görüşüne katılmıyor olmakla birlikte, ileride bu konuda herhangi bir yaptırımla karşılaşmamak için , bu konuda yetkili kamu otoritesi olan Sosyal Sigortalar Kurumu Başkanlığınca verilen, tüm işverenleri bağlayıcı bir hukuki niteliği bulunmayan bu yazılı görüşle yetinilmeyip, bağlı bulunulan sigorta müdürlüğünden bir münferit yazılı görüş alınarak hareket edilmesi gerektiği kanaatinde olduğumuz ifade edilmiştir.

Yapılan İncelemeler

Son günlerde Sosyal Sigortalar Kurumu Müfettişleri tarafından konuya ilişkin incelemeler yapıldığı bilinmektedir. Bu incelemelerde, kurum tarafından personel adına ödenen sağlık sigortası primlerinin SSK matrahına dahil edilmediğinin tespit edilmesi durumunda, uygulamanın eleştirildiği görülmektedir.

Bu konu prime esas kazanç tavanının altında kalan ücret ödemeleri için bir risk oluşturmaktadır. Zaten prime esas kazanç tavanının üzerinde ücret alan personel adına yaptırılan sağlık sigortaları dolayısıyla ödenen primler veya bireysel emeklilik katkı payları üzerinden sigorta primi hesaplanması söz konusu olmayacaktır.

Ücreti prime esas kazanç tavanı altında kalan ücretliler için ödenen sağlık sigorta primi ve bireysel emeklilik katkı paylarının prim matrahına dahil edilmesi gerektiği savıyla eleştirilmesi durumunda, bu ödemelerin “ayni nitelikte bir ödeme” olduğundan hareketle, konunun yargıya intikal ettirilebileceği kanaatindeyiz. Özellikle yukarıda belirtildiği gibi bağlı bulunulan sigorta müdürlüğünden yazılı görüş alarak bu görüş çerçevesinde uygulama yapanların, yargı aşamasında şanslarının daha yüksek olacağını düşünüyoruz.

Yeni Kanun Kapsamında Söz Konusu Ödemelerin Durumu

5510 sayılı "Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu" 16.06.2006 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanmıştır. Kanun’un 108. maddesi uyarınca bu Kanun’un 01.01.2007 tarihinde yürürlüğe girmesi gerekirken, yürürlük tarihi önce 01.01.2008 daha sonra da 01.06.2008 olarak iki kez ertelenmiştir. Bir daha ertelenmez ise söz konusu Kanun 01.06.2008 tarihinde yürürlüğe girdiğinde 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu, bazı geçici maddeleri hariç yürürlükten kalkmış olacaktır. 

Sözü geçen Kanun'un "Prime Esas Kazançlar" başlıklı 80. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendinde aşağıdaki hükme yer verilmiştir.

"Ölüm, doğum ve evlenme yardımları, görev yollukları, kıdem tazminatı, iş sonu tazminatı veya kıdem tazminatı mahiyetindeki toplu ödeme, keşif ücreti, ihbar ve kasa tazminatları, emekli ikramiyesi ile Bakanlıkça tutarları yıllar itibarıyla belirlenecek yemek, çocuk ve aile zamları, özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen ve aylık toplamı asgarî ücretin % 30'unu geçmeyen özel sağlık sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı payları tutarları, görevin yerine getirilmesi için zorunlu olarak yapılan aynî yardımlar ile Bakanlıkça belirlenecek diğer aynî yardımların asgarî ücretin % 30'unu geçmeyen kısmı, prime esas kazanca tâbi tutulmaz."

Aynı maddenin (c) bendinde ise “Ücretler hak edildikleri aya mal edilmek suretiyle prime tabi tutulur. Diğer ödemeler ise öncelikle ödendiği ayın kazancına dahil edilir ve ücret dışındaki bu ödemelerin üst sınırı aşan kısmı, ödemenin yapıldığı ayı takip eden aydan başlanarak oniki ayı geçmemek üzere üst sınırın altında kalan sonraki ayların prime esas kazançlarına ilave edilir.” hükmüne yer verilmiştir.

Bu madde hükmü uyarınca işverenler tarafından çalışanlar için ödenen özel sağlık sigorta primi ve bireysel emekilik katkı paylarının aylık toplamının, asgari ücretin % 30’unu geçmeyen kısmı prime esas kazanca dahil edilmeyecektir.

Yukarıdaki madde ve açıklamalarımız kapsamında 5510 sayılı Kanun’un yürürlüğe girmesi ile beraber sağlık sigortası primleri ve bireysel emeklilik katkı paylarının prime esas kazanca dahil edilip edilmemesi konusundaki tereddütler ortadan kalkacaktır.

Sonuç

5510 sayılı Kanun’un yürürlüğe gireceği tarih olan (eğer yürürlük tarihi yeniden ertelenmezse) 01.06.2008 tarihinden itibaren işverenler tarafından çalışanlar adına ödenen özel sağlık sigorta primleri ve bireysel emeklilik sistemine ödenen bireysel emeklilik katkı paylarının prime esas kazanca dahil edilip edilmeyeceği konusunda bir tereddüt kalmayacaktır. Buna göre söz konusu ödemelerin aylık toplam tutarının asgari ücretin % 30'unu geçmeyen kısmı, prime esas kazanca dahil edilmeyecektir.

Ancak bu yeni düzenleme yürürlüğe girdiği tarihten sonrası için hüküm ifade edeceğinden, önceki döneme ilişkin olarak varolan tereddütleri ortadan kaldırması beklenmemelidir. Yukarıda da belirttiğimiz gibi bu ödemelerin prime esas kazanca dahil edilmemesi uygulamasının, SSK tarafından konuya ilişkin olarak gerçekleştirilebilecek olan incelemeler sırasında eleştiri konusu edilebileceğini hatırlatmakta fayda görmekteyiz.

Ücreti, prime esas kazanç tavanı altında kalan ücretliler için ödenen sağlık sigorta primi ve bireysel emeklilik katkı paylarının, prim matrahına dahil edilmesi gerektiği savıyla eleştirilmesi durumunda, bu ödemelerin “ayni yardım” niteliğinde olmasından hareketle, konunun yargıya intikal ettirilebileceği kanaatindeyiz. Özellikle yukarıda belirtildiği gibi bağlı bulunulan sigorta müdürlüğünden yazılı görüş alarak bu görüş çerçevesinde uygulama yapanların, yargı aşamasında şanslarının daha yüksek olacağını düşünüyoruz.